OTP ialah singkatan untuk “One-Time Password” atau kata laluan sekali guna dalam konteks keselamatan komputer. OTP merupakan kod keselamatan unik yang dijana secara rawak dan hanya sah untuk satu kali log masuk atau transaksi sahaja. OTP biasanya dihantar kepada pengguna melalui SMS, e-mel atau aplikasi telefon pintar, dan perlu dimasukkan bersama kata laluan biasa untuk mengesahkan identiti pengguna.
Sistem OTP menyediakan lapisan keselamatan tambahan kerana walaupun seseorang berjaya mendapatkan kata laluan tetap anda, mereka masih tidak boleh mengakses akaun tanpa OTP yang sah. OTP amat berkesan dalam melindungi akaun daripada serangan siber seperti phishing dan kecurian identiti.
Maksud OTP
Bagaimana OTP Berfungsi?
One-Time Password (OTP) berfungsi dengan menjana kod unik yang hanya sah untuk satu kali penggunaan sahaja. Sistem akan menghasilkan kod rawak, biasanya 6 hingga 8 digit, yang dihantar kepada pengguna melalui SMS, e-mel atau aplikasi telefon pintar.
Kod ini mempunyai tempoh sah yang singkat, biasanya beberapa minit sahaja, untuk meningkatkan keselamatan. Apabila pengguna memasukkan kod tersebut, sistem akan mengesahkannya dan membenarkan akses jika kod yang dimasukkan adalah betul dan masih sah.
Apakah Jenis-Jenis OTP Yang Ada?
Terdapat 5 jenis OTP yang digunakan iaitu Time-based OTP, HMAC-based OTP, OTP SMS, OTP emel, dan software/hardware token. OTP berasaskan masa (Time-based OTP) menjana kod baharu pada selang masa tertentu, biasanya setiap 30 hingga 60 saat. OTP berasaskan HMAC (HMAC-based OTP) menggunakan algoritma kriptografi untuk menjana kod berdasarkan kunci rahsia dan nombor urutan.
OTP SMS dihantar melalui mesej teks ke telefon bimbit pengguna. OTP e-mel pula dihantar ke alamat e-mel yang telah didaftarkan. Terdapat juga OTP yang dijana melalui aplikasi khas atau peranti perkakasan (hardware token) untuk keselamatan tambahan.
Mengapa OTP Penting Dalam Keselamatan Siber?
OTP penting dalam keselamatan siber kerana ia menambah lapisan pengesahan tambahan selain kata laluan biasa. Ini menjadikannya lebih sukar bagi penyerang untuk mendapat akses tanpa kebenaran, kerana mereka memerlukan kedua-dua kata laluan dan kod OTP yang sah.
OTP juga melindungi daripada serangan yang menggunakan kata laluan yang dicuri atau diteka, kerana kod OTP hanya sah untuk satu kali penggunaan sahaja. Dalam kes kebocoran data, OTP boleh menghalang akses tanpa kebenaran kerana penyerang masih memerlukan kod OTP yang sah untuk masuk ke akaun tersebut.
Apakah Kelemahan dan Cabaran Dalam Penggunaan OTP?
OTP mempunyai cabaran dan kelemahan seperti risiko kehilangan atau kecurian peranti yang digunakan untuk menerima kod OTP. Ini boleh menjejaskan keselamatan akaun pengguna. Kelewatan dalam penerimaan SMS atau e-mel OTP sering berlaku disebabkan masalah rangkaian atau sistem, yang boleh mengganggu kelancaran transaksi. Kawasan dengan liputan rangkaian yang lemah boleh menyukarkan pengguna untuk menerima kod OTP dengan segera.
Terdapat juga risiko pemintasan SMS oleh pihak tidak bertanggungjawab menggunakan teknik-teknik canggih. Bagi organisasi, kos penghantaran SMS OTP boleh menjadi beban kewangan yang besar, terutamanya dengan bilangan pengguna yang ramai. Time-based OTP pula boleh menghadapi masalah sinkronisasi masa antara peranti pengguna dan pelayan, yang boleh menyebabkan pengesahan gagal.
Apakah Amalan Terbaik Dalam Penggunaan OTP?
Untuk memastikan keberkesanan OTP sebagai mekanisme keselamatan, pengguna tidak boleh kongsi OTP dengan sesiapa, termasuk kakitangan bank atau syarikat yang kononnya menghubungi anda. Pastikan peranti yang digunakan untuk menerima OTP dilindungi dengan baik dan dikunci dengan kata laluan atau biometrik. Sebarang aktiviti mencurigakan seperti penerimaan OTP yang tidak diminta perlu dilaporkan dengan segera kepada pihak berkenaan.
Penggunaan aplikasi pengesahan (authentication) adalah lebih selamat berbanding SMS, kerana ia kurang terdedah kepada pemintasan. Pengguna digalakkan untuk mengaktifkan OTP untuk semua akaun penting, terutamanya yang melibatkan kewangan atau maklumat sensitif. Adalah penting juga untuk menyimpan kaedah pemulihan alternatif seperti kod sandaran atau nombor telefon kedua untuk kes kecemasan.
Bagaimana OTP Digunakan Dalam Pelbagai Industri?
OTP telah menjadi komponen penting dalam pelbagai sektor industri seperti perbankan, kesihatan dan e-dagang. Dalam perbankan dan kewangan, OTP digunakan secara meluas untuk mengesahkan transaksi dalam talian dan akses ke akaun perbankan internet. Sektor penjagaan kesihatan menggunakan OTP untuk melindungi rekod perubatan pesakit dan memastikan hanya kakitangan yang diberi kuasa boleh mengakses maklumat sensitif.
Platform e-dagang menggunakan OTP untuk mengesahkan pembayaran dan melindungi akaun pembeli. Dalam pendidikan dalam talian, OTP membantu melindungi akaun pelajar dan memastikan integriti penilaian dalam talian. Perkhidmatan kerajaan menggunakan OTP untuk mengesahkan identiti warganegara semasa mengakses perkhidmatan dalam talian. Aplikasi korporat pula mengintegrasikan OTP sebagai sebahagian daripada strategi keselamatan menyeluruh untuk melindungi data dan sistem syarikat.
