Media sosial merujuk kepada platform dalam talian yang membolehkan pengguna berkongsi kandungan, berinteraksi, dan berhubung dengan orang lain secara maya.
Walaupun media sosial mempunyai banyak manfaat, ia juga mempunyai beberapa keburukan seperti ketagihan, penyebaran berita palsu, ancaman privasi dan keselamatan, impak negatif terhadap kesihatan mental, penurunan produktiviti, dan kemerosotan kualiti hubungan interpersonal dalam kehidupan sebenar.
Kesan Buruk Media Sosial
Apa Maksud Media Sosial?
Media sosial adalah platform komunikasi dalam talian yang membolehkan pengguna untuk mencipta dan berkongsi kandungan, serta berinteraksi dengan pengguna lain secara maya.
Ia merangkumi pelbagai jenis aplikasi dan laman web seperti rangkaian sosial (contohnya Facebook, Twitter, Instagram), platform perkongsian video (YouTube, TikTok), blog, forum, dan aplikasi permesejan (WhatsApp, Telegram).
Media sosial membolehkan pengguna untuk berkongsi teks, gambar, video, dan pautan, serta mengambil bahagian dalam perbincangan, kumpulan minat, dan aktiviti dalam talian. Ia telah mengubah cara manusia berkomunikasi, mendapatkan maklumat, dan berinteraksi antara satu sama lain, tanpa mengira sempadan geografi dan masa.
Apakah Keburukan Media Sosial?
Kesan buruk media sosial akibat penggunaan media sosial yang berlebihan boleh menyebabkan ketagihan, menjejaskan kesihatan mental, dan menurunkan produktiviti.
Penyebaran berita palsu dan maklumat yang mengelirukan di media sosial boleh menimbulkan kekeliruan, perpecahan, dan ketegangan dalam masyarakat.
Perincian berkenaan kesan buruk penggunaan media sosial adalah seperti berikut:
1. Ketagihan Media Sosial
Penggunaan media sosial yang berlebihan boleh menyebabkan ketagihan. Kajian oleh Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS) pada tahun 2019 mendapati bahawa 47.6% daripada 500 responden pelajar universiti di Malaysia mengalami ketagihan media sosial.
Ketagihan ini boleh menjejaskan prestasi akademik, hubungan interpersonal, dan kesihatan mental individu.
2. Penyebaran Berita Palsu
Media sosial juga menjadi platform utama untuk penyebaran berita palsu di Malaysia. Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (MCMC) melaporkan bahawa terdapat 1,323 kes berita palsu yang disiasat dari tahun 2018 hingga 2020. Berita palsu ini boleh menimbulkan kekeliruan, ketakutan, dan perpecahan dalam kalangan masyarakat.
Contohnya, semasa pandemik COVID-19, banyak berita palsu mengenai vaksin dan langkah-langkah kawalan penyakit telah tersebar di media sosial, menyebabkan keraguan dan penolakan terhadap usaha kerajaan untuk membendung penularan virus.
3. Memberi Ancaman Keselamatan
Penggunaan media sosial juga boleh mendedahkan pengguna kepada ancaman privasi dan keselamatan. Menurut laporan oleh CyberSecurity Malaysia, terdapat 10,790 insiden keselamatan siber yang dilaporkan di Malaysia pada tahun 2020, di mana 3,299 kes melibatkan penipuan, 2,893 kes melibatkan malware, dan 1,714 kes melibatkan pencerobohan sistem.
Pengguna media sosial berisiko tinggi untuk menjadi mangsa jenayah siber seperti kecurian identiti, scam, dan harassment jika mereka tidak berhati-hati ketika berkongsi maklumat peribadi di platform media sosial.
4. Memberi Impak Negatif Terhadap Kesihatan Mental
Media sosial juga boleh memberi kesan negatif terhadap kesihatan mental, terutamanya dalam kalangan golongan muda. Kajian oleh Pusat Penyelidikan Kesihatan Remaja (MyHeART) pada tahun 2019 mendapati bahawa 29.3% daripada 1,736 remaja Malaysia yang dikaji mengalami simptom kemurungan, di mana penggunaan media sosial yang tinggi merupakan salah satu faktor risiko.
Pendedahan kepada kandungan negatif seperti perbandingan sosial, cyberbullying, dan tekanan untuk mengejar kesempurnaan di media sosial boleh menyumbang kepada masalah kesihatan mental seperti kemurungan, kebimbangan, dan harga diri yang rendah.
5. Penyebaran Ekstremisme
Media sosial juga boleh menjadi platform untuk penyebaran ideologi radikal dan ekstremis. Kajian oleh Institut Kajian Etnik, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) pada tahun 2018 mendapati bahawa media sosial memainkan peranan penting dalam proses radikalisasi dalam kalangan belia di Malaysia.
Kumpulan ekstremis menggunakan media sosial untuk menyebarkan propaganda, merekrut ahli baru, dan merancang aktiviti keganasan. Ini boleh mengancam keselamatan dan kestabilan negara jika tidak ditangani dengan efektif.
6. Merendahkan Produktiviti
Penggunaan media sosial yang berlebihan juga boleh menjejaskan produktiviti individu dan organisasi.
Kajian oleh Jabatan Teknologi Maklumat, Fakulti Teknologi dan Sains Maklumat, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) pada tahun 2017 mendapati bahawa 60.5% daripada 400 responden pekerja di Malaysia menggunakan media sosial untuk tujuan peribadi semasa waktu kerja, di mana 31.5% menghabiskan lebih dari 1 jam sehari.
Ini boleh menyebabkan penurunan produktiviti, peningkatan kos, dan kerugian kepada organisasi.
7. Merenggangkan Hubungan
Penggunaan media sosial yang berlebihan boleh merenggangkan hubungan antara individu. Kajian oleh Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) pada tahun 2019 mendapati bahawa penggunaan media sosial yang tinggi mempunyai hubungan yang signifikan dengan tahap kesepian yang tinggi dalam kalangan belia Malaysia, menunjukkan bahawa interaksi dalam talian tidak dapat menggantikan kepentingan komunikasi bersemuka dan hubungan sosial yang bermakna dalam kehidupan sebenar.
Artikel dalam Journal of Social and Personal Relationships oleh Primack et al. (2017) juga menunjukkan bahawa individu yang melaporkan penggunaan media sosial yang lebih tinggi cenderung mempunyai hubungan sosial yang lebih lemah berbanding mereka yang kurang menggunakan media sosial, di mana penggunaan media sosial yang tinggi boleh dikaitkan dengan peningkatan perasaan kesepian dan pengasingan.
Selain itu, kajian oleh Siti Ezaleila Mustafa (2016) dalam Malaysian Journal of Communication mendapati bahawa penggunaan laman sosial yang berlebihan boleh memberi kesan negatif terhadap hubungan persahabatan dalam talian, mengurangkan kualiti interaksi bersemuka, dan menyebabkan ketegangan dalam hubungan interpersonal.
8. Menganggu Pembelajaran Kanak-kanak
Kanak-kanak juga terdedah kepada risiko media sosial. Kajian oleh Jabatan Pediatrik, Pusat Perubatan Universiti Kebangsaan Malaysia (PPUKM) pada tahun 2020 mendapati bahawa 40.5% daripada 388 ibu bapa yang dikaji membenarkan anak mereka yang berusia di bawah 13 tahun untuk menggunakan media sosial.
Pendedahan awal kepada media sosial boleh menyebabkan ketagihan skrin, gangguan tidur, masalah pembelajaran, dan pendedahan kepada kandungan yang tidak sesuai untuk usia mereka.
Apakah Faktor-faktor Yang Menyebabkan Ketagihan Media Sosial?
Kajian “Ketagihan Penggunaan Media Sosial Terhadap Gaya Hidup Belia” oleh Filyntiana Tenge Andrew, Zurinah Tahir, Jalaluddin Abdul Malek, dan Ahmad Rizal Mohd. Yusof dari Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) menyelidik faktor-faktor yang menyebabkan ketagihan media sosial dan kesannya terhadap gaya hidup belia.
Menggunakan pendekatan kuantitatif dengan soal selidik kepada 82 responden dari UniKL-MFI, kajian mendapati faktor utama ketagihan termasuk penggunaan internet , alatan gadjet, dan kebergantungan komunikasi melalui media sosial . Ketagihan juga dipengaruhi oleh sumber maklumat, hiburan , rangkaian sosial yang meluas, dan permainan dalam talian.
Ketagihan ini memberi kesan negatif kepada aktiviti, minat, dan pendapat belia, serta masa yang diperuntukkan dalam kehidupan seharian. Oleh itu, ia perlu ditangani dengan serius untuk mengelakkan kesan negatif pada masa depan.
Apakah Kebaikan Media Sosial?
Media social mempunyai pelbagai kelebihan seperti memudahkan komunikasi antara satu sama lain, mudah untuk dapat maklumat dan mendapat kawan baru.
Berikut adalah beberapa kebaikan media sosial secara umum:
- Media sosial membolehkan individu untuk berhubung dan berkomunikasi dengan rakan, keluarga, dan kenalan dengan mudah dan pantas, tanpa mengira jarak geografi.
- Media sosial menyediakan platform untuk perkongsian maklumat, berita, dan pengetahuan secara meluas, membolehkan pengguna mengakses pelbagai sumber maklumat dengan cepat.
- Media sosial membolehkan individu untuk membina jaringan profesional, mencari peluang pekerjaan, dan berhubung dengan individu yang mempunyai minat yang sama.
- Perniagaan kecil dan besar boleh menggunakan media sosial untuk mempromosikan produk dan perkhidmatan mereka, menjangkau pelanggan baharu, dan membina jenama.
- Media sosial menyediakan ruang untuk individu mempamerkan bakat dan kreativiti mereka, seperti perkongsian karya seni, muzik, dan penulisan.
- Media sosial menyediakan akses kepada kursus dalam talian, webinar, dan sumber pembelajaran lain untuk pembangunan diri dan kemahiran baharu.
- Media sosial menawarkan pelbagai bentuk hiburan seperti permainan, kuiz, dan kandungan video yang dapat menghiburkan dan meningkatkan mood pengguna.
- Media sosial boleh digunakan untuk menyebarkan kesedaran mengenai isu-isu penting seperti kesihatan, alam sekitar, dan kemanusiaan, serta mengumpul sokongan untuk tujuan yang baik.
Kesimpulan
Media sosial telah membawa banyak perubahan dalam cara kita berkomunikasi, belajar, dan berinteraksi. Namun, ia juga membawa pelbagai kesan buruk kepada individu dan masyarakat di Malaysia.
Kita dapat meminimumkan risiko dan memaksimumkan manfaat media sosial untuk pembangunan diri dan negara dengan kesedaran dan tindakan yang sewajarnya.
